آزاد اندیشی و زنان

الهه تاجدینی

 در این گفتار ابتدا به تعریف کوتاهی از آزاد اندیشی می پردازیم و سپس تأثیرات آزاد اندیشی در زندگی زنان وتأثیر زنان در آزاد اندیشی را مورد بررسی قرار می دهیم و از منظری اسنادی و پژوهش محورانه تفاوت آزاد اندیشی در میان زنان با جنبش فمنیسم را مطرح کنیم.  

انقلاب اسلامی و زنان؛گفت و گوی سیمرغ با دکتر آذر منصوری

از قدیم الایام تا کنون زنان نقش بسزایی در تحرکات اجتماعی ،سیاسی جامعه ایفا نموده اند. یکی از اولین نمونه هایش را می توان در اعتصاب زنان کارگر بافنده در یکی از شهرهای آمریکا در سال 1857 میلادی دید، زنان ایرانی نیز از این قاعده مستثنی نبوده و نیستند وهمیشه در فعالیت های مدنی واجتماعی تشکل ها،احزاب، تظاهرات راهپیمایی ها و انتخابات حضور فعال داشته اند نمود بارز و آشکارش را می توان در تقش زنان در مبارزات ایام انقلاب اسلامی دانست که دوشادوش مردان به تظاهرات و مبارزه پرداختند در این راستا به سراغ خانم دکتر آذر منصوری استاد دانشگاه ،فعال سیاسی و دبیر حزب مشارکت ایران اسلامی رفتیم  تا با ایشان به عنون یکی از بانوان فعال در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی در باب نقش زنان در انقلاب اسلامی به گفتگو بنشینیم.

زنان در شکل گیری انقلاب چه نقشی ایفا کردند. اساسا می توان نقشی برای شان در آن یافت؟

پیشگامی زنان در انقلاب اسلامی و تحولات سیاسی و اجتماعی پس از آن چه میزان بوده است؟

زنان در مبارزات قبل از پیروزی اتقلاب اسلامی دو نقش ایفا می کردند.نقش اول آنان حضور در میارزاتی بود که اوج آن به انقلاب اسلامی ختم شد.شما وقتی تاریخ مشروطه و جنبش تنباکو را مطالعه کنید به نقش اثر گذار آنان در این مبارز ات پی می برید .یعنی همپای مردان .اما از نقش دیگر آنان به عنوان مادر و همسر مبارزان نمی توان چشم پوشی کرد.به طور قطع اگر این همر اهی و از خود گذشتگی ها نبود ، این ایستادگی ها و مقاومت ها نبود  .همان طور که در هشت سال جنگ تحمیلی نیز این همراهی ها در مقاومت مردم ایران نقشی تعیین کننده داشت.اما پس از انقلاب اسلامی علی رغم تاکید امام خمینی مبنی بر حضور زنان در مقدرات اساسی مملکت زنان ایران عملا از فرآیند توسعه غایب هستند.و وقتی گزارش های مقایسه ای را می بینید به فاصله عمیقی از حیث میزان دسترسی زنان ایران به فرصت های برابر پی می برید.زنان ایران در انقلاب اسلامی دنبال جایگاه جدیدی برای خود بودند و نقش متفاوتی را از نقش های پیشین دنبال می کردند.

 اگر بخواهیم به بررسی نقش و حضور زنان در عرصه های مختلف سیاسی اجتماعی فرهنگی و...در دولت های مختلف پردازیم, پررنگ ترین تاثیرگذاری در چه برهه ای بوده است؟

ببینید برای پاسخ به این سوال ما با باید به سهم زنان از قدرت سیاسی کشور بپردازیم و یا اینکه ببینیم زنان ایران به عنوان نیمی از جمعیت کشور در تحولات سیاسی این چهار دهه اثر گذار بوده اند.

در سوال قبلی هم عرض کردم زن ایرانی در تمامی برنگاههای قبل و بعد از انقلاب اسلامی حضور داشته است اما نکته ای که باید به آن توجه شود این است که این حضور تا پشت دروازه های قدرت سیاسی بیشتر نبوده است.

شما آمارها را هم که نگاه کنید حاکی از آنست که سهم زنان ایران از قدرت از 4 درصد در مجموع فراتر نرفته و البته این در تناقض با فرمایش حضرت امام(ره)است.

تقریبا می توان گفت ساختار قدرت در کشور ما مردانه مانده است.مجمع تشخیص قوه قضاییه و ....خالی از زنان است.

اما مقایسه ای بخواهم عرض کنم بنا بر همین شواهد و قرائت دولت اصلاحات بیشترین توفیق را در جریانسازی فرصت های بیشتر مشارکت سیاسی برای زنان ایران فراهم کرد.و در این دولت بود که حضور زنان در هیئت به عنوان اولین دولت پذیرفته شد.پژوهشهای متعددی در حوزه زنان صورت گرفت و شما وقتی برنامه چهارم توسعه را که این دولت نوشته را  هم ببینید کاملا این تفاوت ها در آن به لحاظ جایگاهی که برای زنان دیده شده است مشهود است.

از نگاه شما به عنوان یکی از فعالان عرصه سیاسی, دولت ها, قدرتها و اساسا حکومت چه میزان در اثرگذاری نقش زنان موثر است و این فاکتور در برهه های مختلف پس از انقلاب چه میزان زنان ما را فعال و یا منفعل کرده است؟

دولت ها به اعتقاد من به معنی عام آن نقش اساسی در این ارتباط دارند.شما تجربه کشورهای موفق از حیث بالابودن نرخ مشارکت رو هم اگر بررسی کنید این دولتها بودند که از استراتژی به عنوان جریانسازی عدالت جنسیتی برای ایجاد فرصت های بیشتر برای زنان استفاده کرده اند.چون به دلایل متعدد ساختار فرهنگی اجتماعی این  جوامع به خودی خود به گونه ای است که این ظرفیت را در خود ندارد بنابر این دولتها  اقداماتی را برای ارتقا حضور زنان و برطرف کردن مطالبات آنان در دستور کار خود قرار می دهند.مثلا افغانستان پاکستان و عراق را اگر شما ببینید اقدامی که در این ارتباط کرده آنست که در قانون انتخابات خود برای زنان سهمیه مشخص کرده .شما پارلمان افغانستان را ببینید .یعنی زنان فارغ از اینکه در انتخابات رای لازم را کسب کنند 25 درصد کرسی های مجلس این کشور به آنان اختصاص یافته است.این روش یعنی ظرفیت سازی. چون فضای  رقابت های انتخاباتی کشوری مانند افغانستان  به گونه ای نیست که زنان شانسی برای پیروزی در رقابت داشته باشند.

یا مثلا در انتخابات شوراهای شهر فرانسه که حزبی برگزار می شود دولت فرانسه شرط حضور احزاب در انتخابات را این گذاشته که به ازای معرفی یک مرد در لیستهای انتخاباتی یک زن هم معرفی کنند.اینها تماما یعنی ایجاد ظرفیت برای ارتقا مشارکت سیاسی زنان.یا در برخی کشورها ی دیگر مدیران موظفند بخشی از ظرفیت های استخدامی را به زنان اختصاص دهند .زنان از این مدیریت سهم قانونی دارند.تمام اینها یعنی ظرفیت سازی قانونی برای زنان.آنها به این واقعیت پی برده اند که بدون حضور زنان چرخ توسعه لنگ می زند .و متوازن حرکت نمی کند.بنابراین ظرفیت سازی می کنند.اما در کشور ما این ظرفیت سازی هنوز در ساختار حقوقی کشور پذیرفته نشده است.

با تورق تاریخ پس از انقلاب شاهد حضور زنان در پست های مدیدیتی اعم از معاونت ریاست جمهوری,  وزارت و... بوده ایم, آیا این سطح برای زنان ما کافی است یا شما هم از مدافعان حضور زنان حتی تا سطح ریاست جمهوری هستید؟

خیر به نظرم در مقام مقایسه ما  موفق نبوده ایم.آخرین گزارش مجمع جهانی اقتصاد را که در سال 2015 منتشر شده ببینید.رتبه شکاف جنسیتی ایران در بین 145 کشور جهان 141 است یعنی ما 4 رقم با آخرین کشور دنیا فاصله داریم.از سال 2006 به این طرف را ببینید ما سال به سال رتبه مان تنزل داشته است.

به اعتقاد من هیچ منع قاتونی برای حضور زنان در مدیریت‌های کلان حتی در سطح رئیس جمهور در کشور ما وجود ندارد و زنان هم می توانند رئیس جمهور باشند.

در انتخابات مجلس گذشته(اسفند94) شاهد کمپین های دعوت از زنان برای کاندیداتوری در مجلس بودیم, این قبیل اقدامات را چطور ارزیابی می کنید؟

ببینید به هر ترتیب نیاز به تغییر این وضعیت در جامعه ما وجود دارد .اینها نیز انعکاس بخشی از این نیاز هاست.و ممکن است در قالب های مختلف خود را نشان دهد.

با وجود فعال شدن زنان و استقبال برای حضور در مجلس شاهد ردصلاحیت گسترده کاندیداهای مستقل و اصلاح طلب زن بودیم ارزیابی شما از این امر چیست؟

افزایش حضور زنان به عنوان کاندیدای انتخابات خبرگان و مجلس شورای اسلامی نیز برگرفته از همین نیاز به تغییر است.

من اسم این حرکت را خیزش زنان گذاشتم.هر چند تعداد رد صلاحیت شدگان زن از مرد بیشتر بود و برخی از دلواپس نمایان این را یک تهدید قلمداد کرده اند ،اما به باور من زنان ایران ثابت کردند که اعتماد به نفسشان بیشتر شده است و می خواهند سهمی در بهبود اوضاع کشور داشته باشند. به نظر من این برای کشور و نظام یک فرصت و امتیاز است که امیدوارم در بررسی صلاحیت ها به این موضوع توجه شود.

در حالی برای نخستین بار زنان برای حضور در انتخابات خبرگان ثبت نام کردند اما این حضور تنها برای شرکت در آزمون تحمل شد و هیچ زنی برای انتخابات خبرگان حضور نخواهد داشت, این عدم تحمل زنان ناشی از چیست؟

قانون هیچ منعی برای حضور زنان در مجلس خبرگان نگذاشته است.در اولین مجلس خبرگان ایران نیز یک زن حضور داشته است.بسیاری از زنانی که ثبت نام کردند به لحاظ علمی شرایط لازم را داشتند و این توانایی را در خود دیده بودند که از عهده این مسئولیت بر آیند.اما نوع مواجهه با این زنان به نظرم بیشتر سیاسی است .

با مشارکت سیاسی زنان تنها با حضور در حاکمیت و کسب قدرت حاصل می شود و در غیراین صورت فعالیت زنان در خارج از خکومت چگونه امکانبذیر است؟

خیر .مشارکت زنان فقط محدود به قدرت نیست.

این مشارکت همه جانبه باید باشد.و توازن برای جریان‌سازی باید برقرار شود.قدر مسلم مشارکت سیاسی فرهنگی اجتماعی و اقتصادی در تلازم با یکدیگر هستند.دولت هایی هم که ظرفیت سازی می کنند به هیچ‌وجه یک سویه نگاه نمی کنند به موضوع.ما نمی توانیم در غیبت مشارکت اقتصادی فرهنگی و اجتماعی صرفا دست روی مشارکت سیاسی بگذاریم.

تا کید ما بر مشارکت سیاسی و اینکه این مشارکت را مقدم می می شماریم برای این است که قاعدتا حضور زنان در مقدرات و مبادی تصمیم گیر و تصمیم ساز می تواند مقدمه لازم را برای رفع نابرابری های دیگر و نیز پاسخ دادن به مطالبات زنان فراهم کند.علی القاعده بدون رعایت الزامات توازن بخش در سطوح مشارکت  این تعادل و توازن ایجاد نخواهد شد.

 مشارکت زنان در ساختار حقیقی و حقوقی کشور در تلازم با یکدیگرند.

آزار و اذیت زنان در وسایل نقلیه عمومی(انتشار یافته در شماره اول-بهمن94)

معصومه محمدی

امروزه با توجه به وضعیت ترافیکی و شلوغی شهرها استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی امری اجتناب ناپذیر است، زنان بخاطر تغییر سبک زندگی و شاغل بودن، یکی از پر طرفدارترین افراد برای استفاده از این وسایل به شمار می روند.

علاوه برمشکلاتی مانند شلوغی ومتراکم بودن این وسایل، زنان  با مشکل دیگری  تحت عنوان «آزار و اذیت جنسی و کلامی» نیزروبرو هستند. 

این آزار اذیت می تواند با عناوین و شکل‌های متفاوتی بروز کند، حتی گاهی بخاطر نگاه‌های بیجا و به کار بردن الفاظ رکیک ، زنان  در معرض تعرض جسمی و کلامی در وسایل نقلیه و مکانهای عمومی قرار می‌گیرند.

پرداخت کرایه دو نفربه جای یک نفر، منتظر ماندن برای اتوبوس‌های خلوت‌تر، استفاده از واگن‌های ابتدا وانتهای قطارمترو از جمله راهکارهایی است که برخی از زنان برای محافظت از خود به آن متوسل می شوند.

ولی این راهکارها  با توجه به شرایط کنونی قطعا جوابگو نیست، چرا که دیر نرسیدن به سرکار، جا نماندن از وقت دندانپزشکی وهزاران دلیل دیگر، مانع از منتظر ماندن برای تاکسی که صندلی جلویی آن خالی باشد، است.

با توجه به اسلامی بودن کشورما تمهیدات خاصی برای استفاده زنان  از این وسایل اندیشیده شده است، ولی این تمهیدات به تنهایی جوابگو نیست!

100درصد زنان  فرانسه آزار و اذیت جنسی در وسایل نقلیه را  تجربه کرده اند

این مشکل مختص به کشورما نبوده و می توان گفت تمامی کشورهای دنیا متاثر از مشکلات مکان‌های عمومی برای زنان هستند.

متن زیرقسمتی از  نوشته «تنوی میسرا» است که در 20 آوریل 2015 در «سیتی لب» منتشر شد:در نظرسنجی که در فرانسه انجام شده، 100 درصد زنان گفته اند که تجربه آزار و اذیت جنسی در وسایل نقلیه عمومی داشته اند.